Yazı: Av. Mehmet Ektaş

TÜLOMSAŞ Genel Müdürlüğü, 2020 yılı itibariyle, 04.03.2020 Tarih ve 2186 Sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile TCDD’nin bağlı ortaklığından çıkarılarak TÜRASAŞ (Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi) kuruluşuna aktarılmış ardından TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğü ismini almıştır.

Hatırlanacağı üzere, aralarında TÜLOMSAŞ’ın da bulunduğu üç sanayi kuruluşunun birleştirilmesine yönelik haberleri duyunca Eskişehir kamuoyu büyük bir endişeye kapılmıştı. “Bu birleştirme operasyonunun Eskişehir’den çıkan 126 yıllık bir Türkiye markasını yok edeceği, yüksek hızlı trenlerin yerli üretimine çok büyük darbe vurulacağı, Eskişehir’deki TÜLOMSAŞ’ın, Adapazarı’ndaki, Sivas’taki yerli ve millî tesislerimizin aynı tank palet fabrikasının özelleştirilmesinde olduğu gibi, yurt dışında bir yerlere pazarlanacağı, peşkeş çekileceği belirtilmişti.

Neden TÜLOMSAŞ yok edilerek TÜRASAŞ Bölge Müdürlüğü haline getirilmişti? Eskişehir’e ne sözler verilmişti?

Kamuoyuna yansıyan endişeler ve şiddetli eleştiriler üzerine açıklama yapan Bakan Karaismailoğlu: TÜRASAŞ’ın kurulması ve demiryollarını yerlileştirilmesi noktasında büyük öneme sahip üç firmamızın birleştirilmesi ile milli demiryolu sanayiin çok daha hızlı gelişeceğini, milli ve yerli yüksek hızlı tren gibi hedeflerimize de çok daha hızlı bir şekilde ulaşacağımızı belirtmiş, ayrıca milli ve yerli demiryolu sanayisinin oluşturulması noktasında TÜRASAŞ’ın kümeleşme çalışmaları da yapacağını, uluslararası birliklere katılacağını, raylı sistem altyapısının bakımı, onarımı, yenilenmesi ve yapımı için gerekli çeken ve çekilen araçların da artık TÜRASAŞ tarafından üretileceğini anlatmıştı. Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi'nin (TÜRASAŞ) ilk Genel Müdürü Mustafa Metin Yazar ise, TCDD'ye bağlı Eskişehir'de kurulu TÜLOMSAŞ, Sivas'ta kurulu TÜDEMSAŞ ve Sakarya'da kurulu TÜVASAŞ'ın birleşmesiyle kurulan şirketin hedeflerinin iş kapasitesi ve istihdamı artırarak, demiryolu sektöründe dünyada söz sahipliği elde etmek olduğuna işaret ederek TÜLOMSAŞ’la ilgili kapatma, taşıma gibi bir durumun söz konusu olmadığını, aksine bu kurumları daha aktif, daha fazla üreten kurumlar yapacaklarını iddia etmişti.

Konunun ilimizdeki siyasi muhataplarından biri olan Eskişehir AK Parti İl Başkanı Sayın Zihni Çalışkan’da Sayın Bakan ve Genel Müdür’ün açıklamaları paralelinde “Bu durumun, TÜLOMSAŞ’ın kapanması veya daralması anlamına asla gelmeyeceği, bilakis aynı alanda ve değişik illerde faaliyet gösteren üç kuruluşun, tek elden koordine edilerek, çok daha güçlü hale getirileceği, bu bağlamda şehrimiz için özel bir öneme sahip olan TÜLOMSAŞ’ımız geçmişte olduğu gibi bundan sonra da varlığını daha da güçlenerek sürdüreceği, vaatleriyle hepimize umut aşılamıştı.

İki yıl sonunda gelinen nokta: Ayaklarına pranga vurulmuş koca bir sanayi tesisi? Yerine getirilmeyen vaatler! Bir kez daha kandırılmış bir şehir!

TÜRASAŞ web sayfasına girdiğinizde, TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğünün yüksek kapasite kullanımı ile beş günde bir lokomotif üretme başarısını yakaladığı belirtilmektedir. Öncelikle belirtmeliyim ki TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğünün böyle bir üretim kapasitesine gerçekten ulaşıp ulaşamadığı ancak lokomotif üretimi yaptığında test edilebilir. Şu anda bu sadece bir iddiadan ibarettir.

Diğer yandan şu soruyu demiryoluyla ilgilenen tüm çevreler merak etmektedir. TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğü için verilen vaatler, gösterilen hedefler gerçekleşmiş midir? TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğü lokomotif üretmekte midir? Hayır. Günde beş lokomotif üretme kapasitesine sahip olduğu iddia edilen TÜRASAŞ iki yıldan beri hiçbir lokomotif üretmemektedir. Ulusal ya da uluslararası pazarlardan aldığı hiçbir ihale ve sipariş yoktur.

İş kapasitesi ve istihdam artmamış, aksine iş kapasitesi dip yapmıştır. Ulusal ve uluslararası raylı sistem kümelenmelerinde somut hiçbir gelişme, işbirliği, proje olmamıştır. Milli ve yerli demiryolu sanayinin gelişimine referans tek bir çalışma sunulmamıştır. Lokomotif üretimini, milli ve yerli hızlı tren seti üretimini bir kenara bırakın, araç revizyon ve bakım sayıları 2000’li yıllarla kıyaslandığında yarı yarıya azalmıştır. TCDD’nin revizyon tamiri için teslim ettiği lokomotiflerin bile revizyonları yaklaşık 30 günde tamamlanabilmektedir.

Abartılı şekilde vurgulayacak olursak, TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğünde el arabası bile üretilmemektedir. Gerçekten TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğü için günde beş lokomotif üretebilecek yatırım yapılmışsa bu yatırıma da yazık edilmiştir. TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğü bu haliyle, hazine garantili geçiş garantisi verilen köprü, otoyollardan, hasta garantisi verilen hastanelerden, yolcu garantisi verilen havaalanı ve Ankara YHT garından farklı değildir.

Böylesine köklü bir kuruluş neden bu hale düşmüştür?

Öncelikle belirtmeliyim ki TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğünün içine düşürüldüğü durum “Siyasi iradenin tercihi”dir. Ülkeyi yöneten siyasi irade, bu ve benzeri kuruluşlara yatırım ve proje imkanı vermek yerine atıl bırakarak tavsiye etmeye odaklanan bir siyaseti uygulamakta ancak kamuoyuna tam tersi mesajlar vererek asıl amacını perdelemektedir. Diğer yandan artan bürokrasi, parça ve malzeme alımına kadar bütün yetkilerin TÜRASAŞ Genel Müdürlüğünde toplanması da Bölge Müdürlüğünün ihtiyaçların yerinde ve zamanında temin edememesine neden olmaktadır. Sonuç olarak, yapılanma ve organizasyon yanlışları da istenmeyen sonucu doğurmuştur. Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun, bu yıl içinde “160 kilometre hızla seyahat imkanı sağlayacak yerli ve milli hızlı tren prototipinin Sakarya’da tamamlandığını ve üç ay içerisinde test sürüşleri için raylara ineceği açıklamasını hatırlayınca, Eskişehir’in yıllar önce devreden çıkarıldığını, gelinen noktanın tesadüf olmadığını da anlamak mümkün.

Peki, TÜRASAŞ kurularak ne elde edilmiştir?

TÜRASAŞ Kurularak yeni kadrolar oluşmuş, özellikle mahalli seçimlerden sonra İBB’den ayrılan AK Parti kadrolarına yeni imkanlar sunan bir organizasyon haline gelmiştir. TÜRASAŞ’ın Yönetim Kurulu listesi, “TCDD, AKP’nin arka bahçesine döndü” eleştirilerini hatırlatmaktadır. Ağustos 2020’de faaliyete geçen TÜRASAŞ’a Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanı olarak, 1996-2019 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki Metro İstanbul AŞ’de yöneticilik yapan Mustafa Metin Yazar atandı. Diğer yönetim kurulu üyeleri de İBB’dendir.

Eskişehir kamuoyu merak ediyor

Daha önce sormuştuk ancak cevap alamamıştık. Bir kez daha soruyoruz. Eskişehir kamuoyu ve bizler Ulaştırma Bakanlığı, TÜRASAŞ Genel Müdürlüğü ve Eskişehir Bölge Müdürlüğünden şu sorulara cevap bekliyoruz:

• Eskişehir fabrikalarında sipariş alınmış ve seri üretime devam edilen lokomotif var mıdır? Varsa kaç sipariş vardır, kimlere üretilecektir?

• Milli ve yüksek hızlı tren setlerinin Eskişehir’de üretilmesi için alınmış bir Bakanlık kararı var mıdır?

• TCDD’nin ihtiyacı olan ve yurt dışı ihale ile alınacak yüksek hızlı tren setleri ihalesi şartnamesinde daha önce yer alan “yerlilik” şartında Eskişehir için yapılmış tanımlama halen korunmakta mıdır? İhale yapılacak mıdır?

Eskişehir raylı sistemler merkezi olmalı

Eskişehir geçmiş deneyim ve birikimiyle, TÜRASAŞ Bölge Müdürlüğü ve Organize Sanayi’de kurulu diğer demiryolu araç, vagon, kompenant tedarikçileriyle raylı sistemler merkezi olmayı hak eden bir şehirdir. Organize Sanayi Bölgesi’nde, raylı sistemler için ayrılmış bir alan da bulunmaktadır. Bir an önce, Raylı Sistemler İhtisas Organize Sanayi Projesi hayata geçirilmeli, destek ve teşviklerle Eskişehir raylı sistem araçları üretim merkezi haline dönüştürülmelidir.