Eskişehir’de hem kent içinde, hem de şehrin ortasından geçen çevre yolunda trafik sıkıntısı artan araç sayısı ile birlikte büyüyor. TÜİK rakamlarına göre Eskişehir’de trafiğe kayıtlı araç sayısı 360 bine dayandı. Eskişehir’deki taşıtların 200 binini otomobiller oluşturuyor. 08.00-10.00 ve 18.00-20.00, Eskişehir’de trafiğin en yoğun olduğu saatler… Sabah ve akşam saatlerinde başlayan ulaşım problemini ve nasıl bir yol haritası izlenmesi gerektiğini Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Ulaştırma Anabilim Dalı Başkanı ve Raylı Sistemler Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Murat Karacasu’ya sorduk.
KİŞİ BAŞI OTOMOBİL SAYISINDA TÜRKİYE ORTALAMASININ ÜSTÜNDEYİZ
AYŞE K. UÇAK: Eskişehir’in trafik sorunu ne kadar büyük?
Tüm dünyada bir nüfus artışı var. Eskişehir’in eskiden nüfusu 200 bin iken bugün 1 milyonluk nüfusa ulaştı. Bu da beraberinde hareketliliği getirdi. Her ailenin özel otomobil sayısında artışlar var. Eskişehir’de daha problemlerin başındayız. Türkiye’de ortalama bin kişiye 230 ila 240 tane otomobil düşüyor. Eskişehir’de ise ortalama bin kişiye 250 ila 260 tane otomobil... Eskişehir, bu rakamla Türkiye ortalamasının üstünde yer alıyor. Avrupa’da 100 kişinin 55’inde, Amerika’da 100 kişinin 85’inde, Eskişehir’de ise 100 kişinin yüzde 25’nde özel otomobil var. Biz de daha problemler oluşmadı. Yüzde 50 seviyelerine çıktığı zaman önümüzdeki 20 yılda çok daha büyük şekilde artacak.
İMAR PLANLARI İLE ULAŞIM PLANLARI BİRLİKTE YÜRÜTÜLMÜYOR
Eskişehir’deki mevcut ulaşım yolları, artan araç sayısını kaldırmaya yeterli mi?
Tüm illerde ve Eskişehir’de imar planları ile ulaşım planları birlikte yürütülmüyor. Önce bir yere yol yaparsınız, sonra bu ana arter yolların arasında imara izin verirsiniz. O yolların kaldıracağı kadar binaya izin verirsiniz. Burada binaların katı da önemli… Eskişehir’deki en problemli caddelerden birisi Atatürk, diğeri Yunus Emre Caddesidir. Yunus Emre Caddesi’ndeki yol üç gidiş ve üç geliş şeklindedir. Bir şeridi insanlar park olarak kullanıyor. O zaman iki şeride düşüyor. 30 sene önce de aynı genişliğe sahipti, o zaman üç katlı evler vardı. Şimdi sekiz katlı binalar… Altyapıya daha büyük yük yüklediniz. Belediyelerin 18 uygulaması var. A kişisinin arsasından yolun üstüne geliyorsa belli bir parça alıp oraya yakın bir yerden yer verebiliyordu. Bunu düzgün bir şekilde işletemedik. Batıkent’te hızlı bir imarlaşma oldu. Normalde Batıkent’te sinyalizasyona ihtiyaç bile yoktu artık iş çığırından çıktı. Çevre yoluna en yakın yerin en problemsiz olması gerekirken Batıkent’te bile trafik sorunu yaşıyorsunuz. Normalde Eskişehir’in cadde ve sokakları bu trafiği kaldırımıydı? Kaldırıldı. Yanlış uygulanan imar ve ulaşım planları üç, beş yıllık değil. 100 yıllının gelişimi…
REVİZE PLANLAR HAZIRLANMAK ÜZERE…
Eskişehir için trafik planlamasında geç kalındı mı?
Eskişehir’de ilk ulaşım ana planı 2002’de yapılmıştı. Ulaşım planlarını yenilemek gerekiyordu. İstanbul Teknik Üniversitesi ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ortaklığıyla 2015 yılında da yenilendi. Şuandaki yeni yönetimde (Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Ayşe Ünlüce) revize planını da hazırlamak üzere… Eskişehir bu planlar yapıldı, elimizde doneler hazır. Fakat ulaşım kararları çok ciddi kararlardır. O kararlarda, “Atatürk ve Yunus Emre Caddesini tek yöne çevirelim” diye bir karar çıkmıştı. Ancak hala çevrilmedi. Planlarımızda daha çok yayalara öncelik vermek istiyoruz.
MEVCUT YOLLARDA YAPILABİLECEK BİR ŞEY YOK
Mevcut yollarda iyileştirmeler yapılabilir mi?
Mevcut yollarda yapabileceğimiz bir şey yok. Belediyenin istimlak gücü yok. Doktorlar Caddesi üzerindeki Nayman Sokağı iki ya da üç şeride çıkarma şansınız yok. Orada sekiz tane apartmanı istimlak edeceksiniz. Davalar ortaya çıkar, belediyenin gücü yetmez. Aslında çözümler çok basit…
BİR OTOMOBİL TRAFİKTE 10 METREKARE YER İŞGAL EDİYOR
Sürücülerin trafik sorununa etkisi nedir?
Asıl sorun insandan kaynaklı. Trafiğin dört elemanı vardır. İnsan, araç, çevre ve yol… Yollarımız kalitesinde çok büyük gelişmeler var. Son derece konforlu araçlarımız var. Sıkıntı özel otomobillerde… Bir otomobilin ortalama eni 2,5 metre, boyu 4 metredir. Bir otomobil trafikte 10 metrekare yer işgal eder. İçinde iki kişi olsa bir kişiye beş metrekare yer düşer. Toplu taşıma aracı 2,5 metreye 12 metre olsa 30 metrekare yer işgal eder. İçinde 60 kişi bulunsa bir kişi 0,5 metrekare yer işgal etmiş olur. Özel otomobil ile toplu taşıma aracını kullanmak arasında on katı fark var. Eskişehir’de insanlar her yere özel otomobilleri ile gitmek istiyor. Bu çok büyük bir yanlış… Asıl karmaşayı bizim insanlarımız oluşturuyor.
TOPLU TAŞIMADA BÜYÜK HİZMETLER VERİLİYOR
Eskişehir’deki toplu ulaşım araçları yeterli seviyede mi?
Belediye çevre dostu, elektrikli otobüsler almaya başladı. Siz toplu taşıma araçlarında ne kadar konfor sağlarsanız, kliması güzel çalışırsa, düzenli ve güvenli taşıma yaparsanız, araçlar vaktinde geliyorsa o zaman insanlar toplu taşımaya doğru yönelir. Tramvaylardaki klima ve Wi-Fi hizmetleri ile son zamanlarda öğrenciye tanınan haklardan dolayı insanlarda toplu taşımaya yönelme oldu. Toplu taşımada büyük hizmetler veriliyor.
BATIKENT VE OSB ARASINI GÜNLÜK 200 BİN YOLCU KULLANIYOR
Ulaşım Master Planı… Bu plandan neyi anlamalıyız?
Ulaşım Master Planlarında ana hedef neyi, nereden, nereye, ne şekilde taşıyacağızdır. Bunun kararını vermektir. Bu kararları verirken de en az 20 sene sonrasını düşünürsünüz. Şuanda ana ulaşım master planlarını yaparken de 2044 yılını düşünerek yapacağız. Batıkent ve Organize Sanayi Bölgesi arasını günlük 200 bin yolcu kullanıyor. Batıkent’te olan yerleşim alanları Sultandere’ye de, Fevziçakmak’a da kurulabilirdi. En azından çevre yolundaki 200 bin yolculuğu önleyebilirdiniz. Eskişehir’de 185 tane merkez var. Geçmiş yıllarda bu 65 taneydi, sonra 185’e çıktı. Ev-iş yolculuğu, ev-okul yolculuğu, normal yolculuk, yaya yolcuları bunların hepsini birlikte ulaşım ana planında belirliyoruz. Ne kadar bu planı yaparsanız yapın, otopark planlarını da yapmak zorundasınız.
TÜM DÜNYADA ŞEHİR MERKEZİNE GİRİŞ PAHALIDIR
Kentteki otoparklar yeterli mi?
Otoparklarımız yeterli değil. Otopark hesaplamasında da cadde otopark ve kapalı otoparkların sayısını belirlemek zorundasınız. Özel otomobillerin otoparktan ne kadar faydalandığının analizi yapılması gerekiyor. İnsanlar, şehir merkezindeki otoparkların ücretleri için “50 liradan başlıyor, saatte 15 lira artıyor… Çok pahalı” diyor. Bu düzgün bir politikadır. Tüm dünyada şehir merkezine giriş daha yüksek ücretlidir. Çünkü şehir merkezinden insanları uzaklaştırmak gerekiyor. Bu tür bölgelere “merkezi iş alanı” denir. Eskişehir’deki Köprübaşı gibi… Eskişehir’de bizim insanımız yürümüyor. Merkezi iş alanı çemberinde düzgün otoparklarımızı yapıp, buralarda insanların araçlarını bırakıp yürümelerini sağlamalıyız. Eskişehir’de yanlış politikalar yapıldı. Süleyman Çakır Lisesi… Biz o zaman “lütfen altına iki katlı otopark yapın” diye yalvardık. Murat Atılgan Okulu’nun altında bir otopark olmalıydı.
FAHRİ MÜFETTİŞLERİN ELİNDEN PARK CEZASI YAZMA YETKİSİNİ ALDILAR, YANLIŞ YAPTILAR…
Şehir içi trafikte polis denetimi yeterli mi?
Emniyette bir personel eksikliği var. Herkesin başına bir polis dikemezsiniz. Üç “E”…
Educatıon (eğitim), engineering (mühendislik)…En iyi mühendisliği yapın, en iyi yolları yapın, en iyi eğitimi verin “enforcement” dediğimiz denetim ebetteki çok önemli. İnsanlara devamlı kontrol edildiğinin farkında vardırtmamız lazım. Türkiye’de fahri müfettişler vardı. Fahri müfettişlerin elinden park cezası yazma yetkisini aldılar. Alınmamalıydı, yanlış karar…
ESKİŞEHİR’İN YENİ BİR ÇEVRE YOLUNA İHTİYACI VAR
Eskişehir’de yeni bir çevre yoluna ihtiyaç var mı?
Eskişehir’de çevre yoluna kesinlikle ihtiyaç var. Zamanında bütün siyasiler bu sözü verdi. Kentler öncelikle yüksek yerlerde kurulur. Eskişehir’de Odunpazarı’nda kurulmuş… Odunpazarı’nın altındaki yol çevre yoluymuş. Sonra imara açılmış. Organize Sanayi’nin olduğu yerden Bursa yoluna kadar “çevre yolu” denmese de, Ayşe Ünlüce’nin (Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı) yol yaptığını biliyorum. Şuanda bir bulvar yapılıyor. En azından Organize Sanayi’den çıkan trafiğin daha rahat bir şekilde dağılmasını sağlayacak. Bizim sıkıntımız çevre yolu yapıp da tekrar karşı tarafını imara açarsanız olmaz. İmişehir’in ilerisinden başlayıp Çukurhisar’a kadar devam edecek yeni bir çevre yoluna kesinlikle ihtiyacımız var. Bunun planları yapıldı. Ancak uygulamaya geçirilmedi.
YER ALTINA GİRMEK YERİNE VİYADÜK YAPSINLAR
Kent içinde batçıklar (alt geçit) trafik sorununu çözebilir mi?
Çözebilir… Ancak batçıklar her zaman geçici çözümdür. Çok ciddi, cesaretli karar vermek gerekiyor. Millet Bahçesi, Atatürk Lisesi, Adliye ve Küçük Sanayi Sitesi’nin önündeki kavşaklarda battı çıktı yapılabilir mi? Yapılabilir. Fakat inşaatı zordur. Elektrifikasyon, doğalgaz hatları… Eskişehir’de yer altı su seviyesi yüksek. Yer altına girmektense viyadüklerle geçmek çok daha faydalı olacaktır. En azından maliyetleri diğerine göre üçte bir düşürürsünüz. Atatürk Bulvarı’ndan Odunpazarı’na gelirken viyadükle Yunus Emre Caddesi’ne ineceksiniz. Adliye’nin olduğu yerde katlı köprülü kavşak yapacaksınız. Küçük Sanayi’den Otogara döndüğümüz yerde de katlı köprülü kavşağa ihtiyaç var. Tüm dünyada yedi, sekiz katlı kavşaklar var. Birazcık cesaretimiz olacak. Yerel yönetimlerin bu konuda bazı ciddi kararlar aldığını da biliyorum. Bu kavşaklar düzelecek.
RAYLI SİSTEMLERDE KAPASİTE ARTIRILMALI
Tramvayın trafiğe negatif bir etkisi var mı?
Tüm dünyada raylı sistemler şehir merkezinden geçer. Doğru karar mıdır? Doğru karardır. Tramvayların kapasitesinin ortalama 200 kişi olduğunu kabul edelim. Altı dakika arayla işlettiğinizde bir saatte, on tur yapıyor. Saatte 2 bin yolcu taşıyor. Tramvayların kapasitesini bir an önce 400 ila 500 kişi arasına çıkarmamız gerekiyor. Özellikle pik saatlerde… Fakat ulaşım kararları yerel yönetimlerin çok zor verdiği kararlardır. Tramvayı uzattığınız an durağı da uzatmanız gerekir. Diğer türlü kaçak binmeler olur. İkili setler oluşturup, özellikle sabah ve akşam pik saatlerde kapasiteyi iki katına çıkarıp durak meselesini de çözüm işi bitirmemiz gerekiyor.
KUŞAK YOLLAR TAMAMLANDI...
Büyükşehir’in kuşak yolları trafiği rahatlatır mı?
Yerel yönetimlerin çevre yolu yapmaya gücü yetmiyor. Bu görevde Karayolları Genel Müdürlüğünündür. Yerel yönetimler halka hizmet vermek için çevre yoluna benzer bulvarlar açabilir. Ihlamurkent, Çankaya’nın çevresinden dolaşan kuşak yolları şuan da bitirdi.
ESKİŞEHİR’İN TRAFİK SORUNU NASIL ÇÖZÜLÜR?
1. Acilen otopark planının hazırlanması gerekiyor. İmar planları mevzuatında bir değişiklik yapılarak ulaşım planıyla birlikte otopark sorununa çözüm bulunulmalı. Kentin merkezi seyrekleştirilmeli. Yüksek otopark parası alıp, yüksek bir alanda katlı otoparkları yapıp o merkezdeki insanların cadde ve sokak üzerinde araç kullanımı engellenmeli.
2. Emniyetle birlikte çok iyi bir denetime ihtiyaç var. Problemli caddelerde zabıta ve polis işbirliğiyle trafiği düzgün bir şekilde denetlememiz gerekiyor. Üniversite Caddesi, Atatürk Caddesi, Yunus Emre Caddesi, İsmet İnönü Caddesi ve Şair Fuzuli Caddesi… Beş tane caddemizde problemi çözseler (yol kenarı ve ikinci şerit park problemi) Eskişehir’in trafiği çok rahatlar.
3. Kuşak yollar büyük ölçüde tamamlandı. Ancak yine de ağırlık verilerek, bunların standarttı yükseltilmeli.
4. En önemlisi de ulaşım ana planı. Organize Sanayi Bölgesi’ndeki orta gelir ve düşük gelir grubuna uygun, kamu binalarının olduğu, sosya kültürel merkezlerin bulunduğu, 250-300 kişilik yaşam merkezleri yani siteler oluşturulabilir. Yaşam merkezlerini kurarsak o insanların şehir merkezlerine gelmesini engelleriz.
5. Eğitim, eğitim, eğitim… Çocuklarımızda küçüklükten itibaren trafik bilinci oluşturursak ileri de hiçbir problem kalmaz.
