KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU KAPSAMINDA KİŞİSEL VERİLERİN KULLANILIP İŞLENMESİ İÇİN AÇIK RIZA BEYANI
Gündelik hayatta gerçek kişilerin sıkça rastladığı kişisel verinizin kullanımına izin veriyor musunuz? Veyahut kişisel verilerinizin kaydedilmesini, işlenmesini onaylıyor musunuz? Tarzında kurulan soruların karşılığında verilen açık rıza beyanları genellikle çok sık karşılaşılan beyanlardır. Kişisel veri kimliği belirli veya belirlenebilir nitelikteki gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgidir. Kişisel veri kavramı yukarıdaki tanımdan da anlaşılacağı üzere kendi içerisinde 3 unsur içermektedir.
- Gerçek kişiye ilişkin olma
- Gerçek kişiyi belirli veya belirlenebilir kılması
- Her türlü bilgi
Kişisel veri bu 3 unsuru sağladığı var olmasıyla oluşur ve Anayasanın 20. Maddesine göre özel hayatın gizliliği düzenlenirken herkes kişisel verilerinin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Herkes kişisel verilerinin kullanılıp işlenmesini açık rızasıyla izin verebilir.
Bu kapsam da kişisel verilerin kullanılmasında ve işlenmesinde gerçek kişilerin açık rızası oldukça önemlidir. Açık rıza belirli bir konuya ilişkin bilgilendirilmeye dayanan ve özgür irade ile açıklanan rızadır. Bu tanımlamadan anlaşılacağı üzere irade beyanının açık rıza kapsamında değerlendirilebilmesi için bünyesinde mevcut olan 3 ana karakterli unsurun bir arada bulunması gerekmektedir.
- Belirli bir konuya ilişkin olma
- Bilgilendirmeye dayanma
- Özgür iradeyle açıklanmış olma
Bu üç unsurdan belirli bir konuya ilişkin olma unsuru şunu ifade etmektedir. Eğer bir gerçek kişi kişisel verisinin işlenmesi veyahut kullanılması konusun da ‘ Bundan sonraki tüm kişisel verilerimi kullanabilmesini istiyor musunuz veyahut tüm kişisel verileriniz işlenmesi hakkında onay veriyor musunuz?’ Gibi yöneltilen direktiflere onay vermiş olsa dahi rıza belirli bir konuya ilişkin olmadığından dolayı geçerli kabul edilmeyecek olup kullanılamaz.
Bilgilendirmeye dayanma unsuru ise şunu kapsamaktadır. Öncelikli olarak gerçek kişinin kişisel verisinin hangi alanda ne şekilde kullanılacağı konusunun mahiyetinin kişiye anlaşılır şekilde anlatılması ve eğer bu anlatma işlemi yazılı bir şekilde yapılıyorsa yapılan bilgilendirmenin mahiyet kısmı gerçek kişinin anlamasını güçleştirecek şekilde küçük puntolarla yazılmamalıdır.
Özgür iradeyle açıklanmış olma unsuru ise kişinin vermiş olduğu açık rızanın herhangi bir cebir, tehdit, hile ile sakatlanmamış olmasıdır.
Açık rıza herhangi bir şekle bağlı kalınmadan yazılı, sözlü, elektronik ortamda ve benzeri yollar ile verilmesi mümkün olup bu şekillerde verilmiş olan açık rıza kullanılabilir. Ancak açık rızanın kullanılması kullanılacak işin mahiyeti gerçekleşmeden önce açık rıza alınmalıdır.
Kişisel verilerin kullanılması için gereken tek şart açık rıza değildir. 6698 sayılı kişisel verilerin korunması kanunu 5. Madde kapsamında başka şartlar altında da gerçek kişinin açık rızası olmadan da kişisel veri işlenip kullanılabilir.
- Kanunlarda açıkça öngörülmesi,
- Fiili imkânsızlık nedeniyle rızasını açıklayamayacak durumda bulunan veya rızasına hukuki geçerlilik tanınmayan kişinin kendisinin ya da bir başkasının hayatı veya beden bütünlüğünün korunması için zorunlu olması,
- Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması,
- Veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için zorunlu olması,
- İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması,
- Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması,
- İlgili kişinin temel hak ve özgürlüklerine zarar vermemek kaydıyla, veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması.
Sonuç olarak;
6698 sayılı Kişisel verilerin korunması kanunu kapsamında kişisel verilerin kullanılması ve işlenebilmesi için açık rızanın var olması şarttır. Bu açık rızanın belirli bir konuya ilişkin bilgilendirmeye dayanan özgür iradeyle açıklanmış olması şarttır. 6698 sayılı Kişisel verilerin korunması kanunu 3. Maddesi gerekçesinde de açık rıza, “İlgili kişinin kendisiyle ilgili veri işlenmesine, özgürce, konuyla ilgili yeterli bilgi sahibi olarak, tereddüde yer bırakmayacak açıklıkta ve sadece o işlemle sınırlı olarak verdiği onay beyanı” şeklinde açıklanmıştır. Bu yüzden açık rıza olmadan işlenen bilgiler hukuka aykırı olup hiçbir yasal dayanağı bulunmamaktadır.
Kaynakça :
(1)6698 sayılı kişisel verilerin korunması kanunu
(2)Kişisel verilerin korunması kanunu hakkında sıkça sorulan sorular, KVKK Yayınları
