Genel Olarak
Uzaktan çalışma; işçinin iş görme borcunu, işverenin iş organizasyonu içinde kalmak üzere daha zayıf bir bağımlılık ilişkisi içinde (uzakta) gördüğü iş ilişkisidir. İş Kanunu uzaktan çalışmayı; “işçinin işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” olarak tanımlanmıştır (İş K. m.14/4). İş Kanununda yakın zamanda yapılan değişiklikle tele çalışma ve evde çalışma ilişkileri uzaktan çalışma adı altında birleştirilmiştir . Bu bakımdan uzaktan çalışma ile tele çalışmayı ve TBK’da düzenlenen evde çalışmayı birlikte anlamak yerinde olacaktır.
Uzaktan çalışma özellikle Pandemi koşullarında giderek artan bir biçimde çalışma yaşamına girmiş ve yaygınlaşmıştır. Günlük dilde home-ofis diye de kullanılan kavram çalışma ilişkilerinde ciddi değişimlerin habercisidir.
Uzaktan çalışma ilişkisine karakteristik özelliğini veren unsurlar; mesafe ve işverenin iş organizasyonu içinde işgörme unsurlarıdır. Bu çalışmada, işgörme borcunun yerine getirildiği yer ile borcun ifasının sonucunun beklendiği yer arasında bir mesafe söz konusudur; işveren bu bakımdan işgörme borcunun yerine getirilmesini denetleme ve gözetleme imkânından fiziksel olarak yoksun konumda bulunmaktadır . Ancak mesafe unsuru işçinin evine özgülenmemiş; işyeri dışında olması kaydıyla işçinin işini görmek için tercih ettiği yerler de kapsama alınmıştır.
Kanuni düzenlemeye göre, uzaktan çalışma kapsamında yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerin yer alacağı düzenlenmiştir (İş K. m.14/5).
Uzaktan çalışmada da işçiler, esaslı bir neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulmayacaktır. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü kılınmıştır (İş K. m.14/6).
Tele Çalışma
İşçi ile işveren arasındaki bağımlılık unsurunun geleneksel iş sözleşmesinde olduğu kadar sıkı olmadığı iş ilişkisini ifade eden tele çalışma ; işverence oluşturulan organizasyon çerçevesinde, işyerinden uzak bir mekanda, işverenle yapılan iş sözleşmesindeki koşulara uygun ve isteğe bağlı şekilde, iletişim teknolojileri kullanılarak yapılan çalışma şeklini ifade etmektedir. Tele çalışmanın üç temel unsurdan oluştuğunu söylemek mümkündür. Bunlar; mekan, teknoloji ve organizasyondur . Tele çalışma şeklindeki iş ilişkisinde, iş tamamen veya kısmen işyeri dışındaki bir yerde görülmektedir. Nitekim işin yapıldığı yer bakımından evde tele çalışma, tele merkezden çalışma, gezici tele çalışma, yerinde tele çalışma ve dönüşümlü tele çalışma modelleriyle karşılaşılmaktadır. Ayrıca iş internet, elektronik posta, telefon gibi bilgi ve iletişim teknolojisi araçları kullanılarak yapılmakta; sürekli ve düzenli bir nitelik taşıyan bu çalışma, işverence oluşturulan iş organizasyonu kapsamında gerçekleştirilmektedir.
Evde Çalışma Sözleşmesi (Evde Hizmet Sözleşmesi)
Evde hizmet sözleşmesi, işverenin verdiği işi, işçinin kendi evinde veya belirleyeceği başka bir yerde, bizzat veya aile bireyleriyle birlikte bir ücret karşılığında görmeyi üstlendiği sözleşmedir Kanuna göre bu iş ilişkisinde işveren, işçiye her yeni iş verişinde genel çalışma koşulları dışında kalan ve o işe özgü özellikleri; gerekiyorsa işçi tarafından sağlanacak malzemeyi, bu malzemenin sağlanması için kendisine ne miktarda ödemede bulunacağını ve iş için ödeyeceği ücreti de işçiye yazılı olarak bildirecektir. İşin verilmesinden önce malzeme için ödenecek bedel ve iş için ödenecek ücret yazıyla bildirilmemişse, bu işlerde uygulanan alışılmış bedel ve ücret ödenecektir.
Evde hizmet sözleşmesinde işçi; işe zamanında başlamak, işi kararlaştırılan zamanda bitirmek ve çalışmanın sonucunu işverene teslim etmekle yükümlüdür. İş, işçinin kusuruyla ayıplı olarak görülmüşse işçi giderilmesi mümkün olan ayıpları, masrafı kendisine ait olmak üzere gidermek zorundadır.
Malzeme ve iş araçları işveren tarafından sağlanmışsa, işçi bunları gereken özeni göstererek kullanmak, bundan dolayı hesap vermek, ayrıca kalan malzeme ile iş araçlarını da işverene teslim etmekle yükümlüdür. İşçi işi görürken, kendisine teslim edilen malzeme veya iş araçlarını kendi kusuruyla kullanılmaz hale getirirse, işverene karşı onun kullanılmaz hale geldiği gündeki rayiç bedeli kadar sorumludur.
İşveren, işçinin üreterek teslim ettiği ürünü inceler; varsa bulduğu ayıpları teslimden başlayarak bir hafta içinde işçiye bildirir. Süresinde bildirim yapılmamışsa, ürün mevcut durumuyla kabul edilmiş sayılır.
Yapılan işin ücreti, işçi, işveren tarafından aralıksız olarak çalıştırıldığı takdirde on beş günde bir veya işçinin rızasıyla ayda bir; aralıklı olarak çalıştırıldığı takdirde ürünün her tesliminde ödenir. Her ücret ödenmesinde işçiye bir hesap özeti verilir. Hesap özetinde, varsa kesintilerin miktarı ve sebebi de gösterilir.
