En yaygın eklem hastalıklarından biri artrozdur (kireçlenme,osteoartrit). Bu hastalıktaki merkezi sorun kıkırdak aşınmasıdır. En çok etkilenen eklemler genellikle en fazla hareket ettirdiğimiz el eklemleri ve zamanla ağırlığımızı taşıyan diz ve kalça eklemleridir. 50 yaş üzerindeki kişilerde en sık görülen eklem hastalığıdır.
Kıkırdaktan başlayan hastalık, zamanla sinovyal, menisküsleri, eklem kapsülü ve eklem çevresi dokulara yayılabilmekte ve hastalarda yaşam kalitesini ciddi etkilemektedir.Osteoartritte genel olarak evreleme radyolojik olarak yapılmakta.Sınıflandırmada 4 evreden bahsedebiliriz.
Risk faktörleri
Artroz için en önemli risk faktörü yaştır. 65 yaşın üzerindeki kişilerin üçte birindeartroz bulguları vardır.
Obezite en önemli faktörlerden birisidir. Yaştan bağımsız olarak obez kişilerde artroz riski erkeklerde 2 misli, kadınlarda 3 misli artar.
Elit düzeyde futbol ve tenis oynayanlar ve uzun mesafe koşucularında da, diz eklemlerinden hiçbir yaralanma veya ameliyat geçirmemiş olsalar bile aşırı kullanıma bağlı olarak artroz görüleblir.
Bunun dışında eklem kıkırdağına zarar verebilecek bütün hastalık ve yaralanmalar, artroza sebep olabilir. (Eklemle ilgili kırıklar, tedavi edilmemiş menisküs ve bağ yaralanmaları, gut hastalığında eklemde ürik asit birikmesi..)
Belirtileri
Ağrı; en sık şikayettir. Başlangıçta hareket sırasında ya da günün ilerleyen saatlerinde ağrı oluşur ve dinleme ile rahatlama olur. Eklem kıkırdağındaki bozukluklar ve aşınma ilerledikçe istirahat sırasında da ağrı görülebilir.
Tutukluk; sabahları veya uzun süren hareketsizlikten sonra ortaya çıkar. Oldukça kısa sürer, nadiren 15 dakikanın üzerine çıkar.
Eklem hareketlerinde kısıtlanma; hastalığın ileri dönemlerinde görülebilir ve kişinin günlük yaşam işlevlerini aksatacak düzeylere ulaşabilir. Kemik çıkıntılara bağlı olarak eklem şiş gibi görülebilir. Ancak gerçek şişlik ve sıcaklık artışı nadiren görülür. Oldukça nadir olmakla birlikte deformiteler (şekil bozuklukları) görülebilir. Osteoartrit ilerleyici bir hastalıktır. Yakınmalar zaman zaman azalır veya geçerse de yıllar içinde problemler artarak sürebilir.
Artrozdan korunmak için ne yapılmalıdır?
Eklemlerde artroz oluşmasını önlemek için en önemli faktör obeziteden kaçınmaktır. Yürüme sırasında vücut ağırlığının 3 ila 6 misli diz eklemine biner, bu nedenle bir kilo fazla bile olsa bu dize 6 kg olarak yansıyacaktır. Aşırı kiloların eklemde oluşturduğu anormal yükler, kıkırdak dokusunda geri dönüşü olmayan hasarlara yol açar ve beklenenden çok daha erken yaşta artroz görülmesine neden olur. Hastalık başladıktan sonra da kilo vermek çok önemlidir, kilo vererek hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ve yakınmalar azaltılabilir.
Düzenli ve zorlayıcı olmayan egzersizler eklem sağlığı için önemlidir. Haftada 5 kez 20-30 dakikalık düşük yoğunluklu egzersiz, hem genel sağlık hem de eklem sağlığı için faydalıdır. Yüzme, yürüyüş, bisiklet, golf gibi sporlar ileri yaşlarda bile yapılabilir.
Eklem yaralanmaları uygun şekilde tedavi edilmelidir. Eklemi ilgilendiren kırıklar doğru tedavi edilmeli, menisküs ve çapraz bağ yaralanmaları zaman geçirmeden düzeltilmelidir. Yaptığımız ve yurt dışında yayımlanan bir çalışmada, tedavi edilmemiş ön çapraz bağ yırtıklarından 10 yıl sonra eklemde artroz riskinin çok yüksek oranda arttığını saptadık.
Osteoporozu (Kemik erimesi) engellemek için uygun Kalsiyum desteği ve gerektiğinde hormon kullanımı önemlidir. Osteoporoza bağlı gelişen kemiklerin şekil bozuklukları, (örneğin bacak eğrilikleri), eklemin bir bölgesine aşırı yük bindirip erken aşınmalara yol açabilir.
Belirli meslekler ve sporlarda, tekrarlayıcı zorlayıcı hareketler ve uygun olmayan pozisyonlarda uzun süre kalmak, eklem sağlığını olumsuz etkiler. Uzun süreli çömelme pozisyonunda çalışan ve ağır kaldıran madencilerde diz ekleminde, haltercilerde bel ve köprücük kemiğinin uç ekleminde, kırıcı delici kullanan işçilerin omuz ekleminde aşınmalar görülebilir.
Harvard Üniversitesi’ne göre, kireçlenmeye kalsiyum açısından zengin bir diyetin neden olduğu yaygın bir yanlış anlamadır. Bununla birlikte, bilimsel araştırmalarda diyet kalsiyum ve daha yüksek kalsiyum birikimi riski arasında bir bağlantı bulunamamıştır.
